Türkiye ile Suriye ortasında ilgilerin olağanlaştırılması için aylardır istihbarat ve alt siyasi seviyede temaslar sürerken iki ülke önderleri ortasında bir görüşme için hazırlıklar yapıldığının işaretleri de ağırlaşıyor.
Son devirde Suriye Devlet Lideri Beşar Esad ile görüşebileceğinin sinyallerini veren Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bugün yaptığı açıklamada da mevzuyla ilgili bir soruya “Esad ile görüşme olabilir. Siyasette küslük dargınlık olmaz. Eninde sonunda uygun şartlarda adımları atarız” cevabını verdi.
Konu gündemdeyken iktidara yakınlığıyla bilinen Hürriyet Gazetesi muharriri Abdulkadir Selvi’nin, Erdoğan’ın Esad’la 2023 seçimlerinden önce görüşebileceğini belirtmesi dikkat çekti. Selvi, görüşmenin Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in konut sahipliğinde düzenlenebileceğini kaydetti.
Rusya, Suriye’de desteklediği Esad rejimiyle sorunların geride bırakılması ve Esad’ın tesir alanını artırması için yıllardır gerek Türkiye gerekse Suriyeli Kürtler nezdinde uğraş gösteriyor. 2011’de başlayan iç savaşın ardından kaybettiği toprakların büyük bölümünü son yıllarda geri kazanan Esad rejimi, şu an ülke topraklarının üçte ikilik kısmında kontrolü sağlamış durumda. Rejimin kontrolü dışındaki en önemli iki bölge ise Suriye’nin kuzeyinde Türkiye takviyeli kümelerin ve ABD dayanaklı Kürtlerin denetimindeki bölgeler.
Kürtler, kıymetli petrol rezervlerinin bulunduğu kuzeydoğu bölgesi dahil olmak üzere ülke topraklarının yaklaşık üçte birlik kısmını elinde bulunduruyor. Bu bölgede Kürtlere takviye veren Amerikan askerlerinin bulunması Şam açısından farklı bir sorun teşkil ediyor.
Suriye’nin kuzeydoğusundaki önemli petrol sahaları Kürtlerin kontrolünde bulunuyor.Fotoğraf: picture-alliance/AP Images/H. Malla
“İşgalci” Türkiye, “katil” Esad dönemi bitiyor mu?
Ancak kuzeybatı bölgesindeki Türk askeri varlığı da Şam’ın kırmızı çizgileri ortasında. Esad rejimi şimdiye kadar Türkiye’yi “işgalci güç” olarak nitelendirerek olası bir normalleşme için Türkiye’nin Suriye topraklarından çekilmesini kaide koşmuştu. Erdoğan’ın da Esad’a yönelik sıkça kullandığı “katil” üzere sert sözler hâlâ hatırlarda. Bölgede değişen dengelerin iki taraf açısından da yeni çıkar alanları yarattığı ve olağanlaşma sürecine birtakım ortak çıkar ve korkuların eşlik ettiği anlaşılıyor.
Londra merkezli Şark’ul Evsat gazetesinin kıdemli diplomasi editörü İbrahim Hamidi’nin aktardığı bilgilere nazaran, Temmuz ayında Suriye Ulusal Güvenlik Kurulu Lideri Ali Memlük ile Ulusal İstihbarat Teşkilatı Lideri Hakan Fidan Moskova’da bir görüşme gerçekleştirdi. Erdoğan da Ekim ayında yaptığı bir açıklamada alt seviyede görüşmeler gerçekleştiğini, Esad ile görüşmenin henüz gündemde olmadığını, zamanı gelince böyle bir görüşme gerçekleşebileceğini belirtmişti.
Erdoğan’ın Esad’a ilettiği teklif
ABD merkezli haber ajansı Associated Press (AP) ajansı, kısa süre önce Erdoğan’ın Esad’a bir teklif ilettiğini yazdı. Suriye ile yakın ilişkilere sahip Lübnanlı bir politikacıya dayandırılan iddiaya göre Erdoğan’ın iletisi Esad’a İran aracılığıyla iletildi. Lübnanlı politikacının aktardığı bilgilere göre Erdoğan Esad’a, “Suriye ordusunun şu an Kürtlerin elindeki bölgelere geri dönmesini, Kürt milislerin Suriye doğal gaz ve petrolünü kullanmasına engel olmasını ve Türkiye’deki Suriyeli mültecilerin Suriye’ye geri dönmesini” teklif etti.
Erdoğan’ın mesajında Türk yetkilileri Şam’a göndermeye hazır olduğunu da belirttiği, fakat Esad’ın görüşmelerin üçüncü bir ülkede yapılabileceğine işaretle bu teklifi reddettiği kaydedildi.
AP’nin ulaştığı “üst düzey bir Türk yetkili” ise İran’ın arabuluculuk yaptığı bilgisini yalanlarken mesajın içeriğiyle ilgili yorumda bulunmadı. İran’ın Türkiye’nin Suriye’deki varlığına karşı olduğuna işaret eden Türk yetkili, Rusya’nın arabuluculuk konusunda eforları olduğunu lakin “hiçbir ilerleme sağlanamadığını” söyledi.
SDG kumandanı Mazlum Abdi, Syriye ile Türkiye ortasında yaşanan gelişmeleri yakından takip ettiklerini söyledi.Fotoğraf: Getty Images/AFP
SDG Ankara-Şam sınırındaki gelişmelerden rahatsız
Londra merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevinin yöneticisi Rami Abdurrahman, belkemiğini YPG’nin oluşturduğu ve Suriye’de ABD’nin en önemli müttefiki konumundaki Suriye Demokratik Güçlerinin (SDG) Esad ile Erdoğan’ın ortak düşmanı olduğunu belirterek bu bölgede bir işbirliğinin kelam konusu olabileceğine işaret ediyor.
Nitekim Şam ile Ankara ortasındaki potansiyel yakınlaşma SDG’de rahatsızlık yaratmış durumda. SDG komutanı Mazlum Abdi, konuyu yakından takip ettiklerini ve gerekli önlemleri aldıklarını belirterek “Şam ile Ankara arasında herhangi bir anlaşma halkımızın iradesini hedef alıyor olacak, büyük bir suç teşkil edecek, Suriye’nin kimi kısımlarının işgaline giden yolu açacaktır” dedi. Mazlum Kobani adıyla da bilinen Abdi, Türkiye’nin olası bir kara harekâtında asıl hedefin, stratejik önemi nedeniyle Kobani olacağını iddia ederek Kobani’nin Türkiye’nin kontrolündeki bölgeleri birbirine bağlama işlevi göreceğini söyledi.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Suriye özel danışmanı ve baş müzakerecisi Aleksander Lavrentyev de bugün yaptığı açıklamada Suriyeli Kürtlere “ABD’den uzaklaşın” iletisi verdi. ABD’nin Suriye’nin kuzeydoğusunda “yıkıcı” bir rota izlediğini belirten Lavrentyev, “Kürt probleminin çöümünün bölgede durumun istikrara kavuşturulmasında değerli bir faktör olacağını kaydetti. Kürtlerin ABD’nin elinde rehine olduğunu ve bu durumun tahlili engellediğini savunan Lavrentyev, “ABD’nin varlığı olmasa Kürt sorunu çok hızlı bir şekilde çözümlenebilirdi. Buna eminim” diye konuştu.
DW,AP,rtr/BK,HS
